Zawisza Czarny

Szkuner sztakslowy Zawisza Czarny jest jachtem należącym od lat 60-tych do Związku Harcerstwa Polskiego. Kontynuuje on tradycję swojego wielkiego poprzednika, drewnianego żaglowca o tej samej nazwie, który od 1935 roku, pod komendą legendarnego wychowawcy żeglarzy generała Mariusza Zaruskiego, pełnił służbę dla młodzieży harcerskiej. Prawie każdy doświadczony polski żeglarz przeszedł przez pokład Zawiszy. Atmosfera, która wytwarza się na rejsach gwarantuje niezapomniane morskie przeżycia i  przyjaźnie, które potrafią przetrwać dziesięciolecia.

Historia pierwszego Zawiszy Czarnego

Początki legendy Zawiszy sięgają burzliwych czasów rewolucji październikowej, kiedy to w latach 1917-1919 we Władywostoku polscy żeglarze rozpoczęli szkolenie żeglarskie. Efektem dynamicznie rozwijającego się polskiego środowiska żeglarskie stało się zakupienie w 1934 roku drewnianego szkunera Petrea. W czasie zimy 1934 - 1935 został on przebudowany na statek szkolny i na życzenie kapitana gen. Mariusza Zaruskiego otrzymał imię niezłomnego rycerza Zawiszy Czarnego. Do wybuchu wojny żeglował po Morzu Bałtyckim i Północnym odwiedzając 27 portów w 10 krajach.

Początki żeglugi Zawiszy nieodłącznie związane są z Polską oraz nowo powstałym miastem portowym Gdynia. W pierwszy rejs Zawisza wyszedł 29 czerwca 1935. Chrzest jachtu odbył się 29 czerwca 1936 z udziałem p. prezydentowej M. Mościckiej (jako matki chrzestnej)i wicepremiera E. Kwiatkowskiego, reprezentującego marszałka Rydza - Śmigłego.

W latach 1935 – 1939 Zawisza odbył 16 rejsów pod dowództwem generała Mariusza Zaruskiego, odwiedzając 27 portów w 10 krajach i przebywając w sumie około 14 000 Mm. W 9 rejsach dla załogi nieharcerskiej (studenci Politechniki Lwowskiej, kandydaci PSM, oficerowie WP, uczniowie i nauczyciele z kół szkolnych LM i K) przeszkolono około 270 osób. Harcerzy biorących udział w tych 9 rejsach oraz w 7 rejsach tylko dla harcerzy przeszkolono około 430 osób. Po wybuchu wojny został uprowadzony przez hitlerowców do Fluisburga koło Flensburga i był używany do 1943 do szkolenia podchorążych Kriegsmarine. Nie poddawany konserwacji niszczał do tego stopnia, że gdy po wojnie sprowadzono go do Gdyni nie nadawał się już do remontu. W 1949 wyholowano go na zatokę Pucką i zatopiono. Podwodną „wieczną wachtę” pełni na głębokości 8 m na pozycji: 54O 40’ 06’’ N; 018O 34’ 42’’ E.

Zawisza Czarny wszedł do służby w ZHP dnia 15 lipca 1961 i od tamtego czasu nieprzerwanie pełni rolę wychowawczą dla całych pokoleń młodzieży harcerskiej, i tej spoza harcerstwa. 

Historia  drugiego Zawiszy

Tradycje dawnego jachtu kontynuuje szkuner przebudowany w 1960/61 roku z rybackiego lugrotrawlera Cietrzew, którego zaadoptowano na żaglowiec: zdjęto nadbudówki, dodano stępkę balastowa, ustawiono maszty, wstawiono koje. Cietrzew zbudowany został w 1952 w Stoczni Północnej w Gdańsku. Wraz z wycofaniem w latach 50-tych rybackich „ptaszków”,  oddano Cietrzewia harcerzom, którym służy po dziś dzień, dając poczucie bezpieczeństwa i możliwość przeżycia wielkiej przygody.

Imię statku nie zostało wybrane przypadkowo: nosząc imię Zawiszy Czarnego - polskiego rycerza, bohatera bitwy pod Grunwaldem, będącego wzorem wszelkich cnót rycerskich, słynącego z odwagi i dotrzymywania danego słowa - dowiódł, że jest godny nosić to niezłomne imię. W roku 1984, w czasie regat atlantyckich, Zawisza Czarny wsławił się przeprowadzeniem brawurowej akcji ratowniczej w bardzo trudnych warunkach pogodowych w rejonie Bermudów, ratując część załogi żaglowca Marques, który zatonął tam w niespodziewanym i niezwykle gwałtownym szkwale. Załoga Zawiszy wykazała się odwagą i odpowiedzialnością, ponieważ po uratowaniu rozbitków jacht pozostał w rejonie wypadku, poszukując kolejnych ofiar, pomimo silnego wiatru i wysokiego stanu morza. Na Bermudach po udanej akcji ratunkowej witano ich jak bohaterów. Załoga Zawiszy otrzymała za tę akcję nagrodę Komitetu Olimpijskiego Fair Play.

Podczas swoich rejsów odwiedził wszystkie kraje nad Bałtykiem i Morzem Północnym, wielokrotnie żeglował po wodach Morza Śródziemnego i Oceanu Atlantyckiego. W latach 1989 - 1990 opłynął świat w wieloetapowej wyprawie. 1992 roku Zawias uczestniczył w obchodach 500 - lecia odkrycia Ameryki Columbus'92. W 1994 roku odbyła się kolejna już wyprawa na Wielkie Jeziora Ameryki Północnej, a od wiosny 1996 roku przebywał nieprzerwanie w rejsie (głównie po Morzu Śródziemnym). Od wypłynięcia z Gdyni w 1996 r. przez trzy i pół roku, do 11 grudnia 1999 r. Zawisza Czarny odbył m.in. wyprawę dookoła Ameryki Południowej, gdzie uczestniczył w Światowym Zlocie Skautów w Chile, dwukrotnie opłynął Przylądek Horn oraz odwiedził polską stację badawczą im. H. Arctowskiego na wyspie Króla Jerzego na Antarktydzie. 11 grudnia 1999 r. wchodząc do portu w Gdyni miał za sobą 87 500 mil morskich, 1288 dni rejsu, 15 175 godzin żeglugi, 551 wejść do portów i 2522 uczestników, biorących udział w 71 etapach wyprawy pod dowództwem 11 kapitanów.

Szczegółowy wykaz najważniejszych rejsów Zawiszy Czarnego

15 lipca 1961 – podniesienie bandery

1961 – pierwszy rejs do Leningradu i Helsinek

1972 – pierwszy udział w europejskiej Operacji Żagiel: Helsinki – Falstebo – V miejsce w kl. B

1974 – europejska Operacja Żagiel, zdobycie Pucharu Bałtyku

1976 – Operation Sail, pierwszy rejs przez Atlantyk

1978 – udział w XI Światowym Festiwalu Młodzieży i Studentów w Hawanie

1984 – Operation Sail: Wielkie Jeziora Amerykańskie, Kanada, USA – nagroda Fair Play Komitetu Ratowniczego za akcję ratowniczą żaglowca Marques

1989 – 1990 – wieloetapowy rejs dookoła świata: Europa, M. Śródziemne do Pireusu; Kanał Sueski, O. Indyjski do Singapuru; Korea Płn. - pierwsze przejście równika; Chiny, Japonia do Władywostoku; Pacyfik do San Francisco; Kanał Panamski do Gdyni – 392 dni rejsu, 341170 mil morskich; I nagroda Rejs Roku

1992 – udział w regatach Columbus'92  z okazji 500-lecia odkrycia Ameryki

1994 – Wielkie Jeziora Amerykańskie – udział w Festiwalu Dziedzictwa w Toronto.

1996 – 1999 – rejs trwający nieprzerwanie trzy i pół roku: udział w Jamboree – Światowym Zlocie Skautów w Chile, dwukrotne opłynięcie Hornu, wizyta w stacji polarnej im. H. Arctowskiego na Wyspie Króla Jerzego w Antarktyce

1999 – Rejs Pokoju na Bliskim Wschodzie; rejs do Chersonia na Ukrainie z dzwonem im. Mariusza Zaruskiego ufundowanym przez Morski Krąg Instruktorski z Rzeszowa

11 grudnia – powrót do Gdyni – 1288 dni rejsu – 15170 godzin żeglowania, 87500 mil morskich, 551 wejść do portów, 2522 uczestników w 71 etapach wyprawy pod dowództwem 11 kapitanów, III nagroda Rejs Roku, powołanie Bractwa Zawiszaków

2000/2001 – udział w regatach milenijnych „The Race 2000” w Barcelonie

2006 – rejs na M. Północne: Islandia, Szetlandy

obecnie....

Również dziś „Zawisza Czarny” pełni wytrwale swoją służbę: w roku 2011 odbył 43 rejsy, w tym w szczególności szkoleniowe rejsy harcerskie, rejsy z młodzieżą niepełnosprawną i wykluczoną społecznie, wreszcie – rejsy niewidomych.

Dane techniczn:

Kadłub stalowy, nitowany
Ożaglowanie 3-masztowy szkuner sztakslowy
Powierzchnia żagli 439 m2, maksymalna 626 m2
Długość całkowita 36,07 m., z bukszprytem 42,90 m
Długość linii wodnej 28,47 m.
Szerokość 6,76 m.
Zanurzenie maksymalne 4,60 m
Pojemność brutto (netto ) 171,71 RT (25,42 RT)
Silnik - DWK, 6-cylindrowy, średnioobrotowy, z 1942 r. - moc silnika 287 kW 390 KM) przy 340 obr/min.